ऑव्हरथिंकिंगवर मात करण्यासाठी ५ सोपे उपाय आजच्या धावपळीच्या जीवनशैलीमध्ये आपण सर्वच कधी ना कधी ऑव्हरथिंकिंग म्हणजेच अतीविचार या समस्येला सामोरे जातो. सतत नकारात्मक विचार करणे, प्रत्येक गोष्टीचा फार खोलात विचार करत राहणे, आणि त्यातून चिंता किंवा तणाव वाढत जाणे – ही एक सामान्य पण गंभीर समस्या बनली आहे.
यामुळे मानसिक आरोग्यावर वाईट परिणाम होतो, निर्णय क्षमताही कमी होते आणि आयुष्य उगाचच कठीण वाटू लागते.
या लेखात आपण ऑव्हरथिंकिंग म्हणजे काय, त्याची कारणे आणि लक्षणे काय असतात व यावर मात करण्यासाठी प्रभावी उपाय कोणते आहेत याची संपूर्ण माहिती घेणार आहोत.
ऑव्हरथिंकिंग म्हणजे काय?
ऑव्हरथिंकिंग म्हणजे एखाद्या गोष्टीचा किंवा परिस्थितीचा गरजेपेक्षा जास्त विचार करणे. यामध्ये व्यक्ती वारंवार त्या गोष्टीचा विचार करत राहते आणि निर्णय घेण्याऐवजी विचारांमध्येच अडकते. यामुळे मनावर ताण येतो, आत्मविश्वास कमी होतो आणि Anxiety वाढते.अती विचार केल्याने मेंदू थकतो आणि नकारात्मक विचार वाढतात.
सोप्या भाषेत सांगायचं तर:
- सतत त्या गोष्टीवर विचार करत राहणे.
- विचार करताना नकारात्मक शक्यता जास्त डोळ्यासमोर येणे.
- एखादा निर्णय घेण्यासाठी खूप वेळ लावणे किंवा निर्णयच न घेणे.
- भूतकाळ किंवा भविष्यकाळ यावरच जास्त लक्ष केंद्रीत करणे.
उदाहरण:
“माझं interview चांगलं झालंय का?” असं दिवसभर किंवा अनेक दिवस विचार करत राहणं.
“जर मी असं केलं तर काय होईल?” किंवा “न केल्यास काय बिघडेल?” यावरच सतत विचार करत राहणं.
हा लेख देखील तुम्हाला उपयोगी ठरेल, नक्की वाचा: 👇
मनाचे रहस्य: Subconscious Mind कसे काम करते?
ऑव्हरथिंकिंगची प्रमुख कारणे:
- आत्मविश्वासाचा अभाव
- चुकीच्या निर्णयाची भीती
- पराभव किंवा अपयशाची भीती
- नकारात्मक अनुभव
- भविष्याबद्दल असलेली असुरक्षितता
- सततच्या स्पर्धेमुळे येणारा ताण
- मानसिक थकवा आणि अपुरे झोप
ऑव्हरथिंकिंगची सामान्य लक्षणे:
1. साध्या गोष्टींवरही फार विचार करणे
2. एखाद्या समस्येवर सतत विचार करत राहणे
3. नकारात्मक विचारांचे जाळे तयार होणे
4. निर्णय घेण्यात अडचण येणे
5. चिंता आणि बेचैनी वाढणे
6. झोपेच्या समस्या (झोप न लागणे किंवा सतत जाग येणे)
7. कामावर किंवा अभ्यासावर लक्ष न लागणे
ऑव्हरथिंकिंगमुळे होणारे परिणाम:
- मानसिक आरोग्य बिघडणे
- Depression किंवा Anxiety Disorders
- मन:शांती हरवणे
- कामात गोंधळ किंवा प्रोडक्टिव्हिटी कमी होणे
- नातेसंबंधांमध्ये तणाव वाढणे
ऑव्हरथिंकिंगवर मात करण्यासाठी ५ सोपे आणि प्रभावी उपाय
१.जर्नलिंग करा आणि विचार लिहा (Mind Dumping & Journaling)
ऑव्हरथिंकिंगला थांबवण्यासाठी तुमच्या मनातील विचार लिहून काढा. दररोज रात्री किंवा सकाळी वेळ काढून तुम्हाला ज्या गोष्टी सतावतात त्या जर्नलमध्ये लिहा. यामुळे मनावर असलेला भार हलका होतो आणि विचार अधिक स्पष्ट होतात.
फायदा:
नकारात्मक विचार बाहेर पडतात
मन शांत होते
काय गरजेचे आणि काय निरर्थक आहे याची जाणीव होते
२.निर्णय घेण्याची सवय विकसित करा (Take Small Decisions Fast)
अती विचार करणाऱ्या लोकांना निर्णय घेण्याची भीती असते. त्यामुळे लहानसहान निर्णय घेण्याची सवय लावा. सुरुवातीला छोट्या गोष्टी (उदा. कोणता कपडा घालायचा, कोणता रूटिन फॉलो करायचे इत्यादी)
यावर लगेच निर्णय घ्या.हळूहळू मोठ्या निर्णयांमध्ये पण आत्मविश्वास येईल.
फायदा:
निर्णय क्षमता वाढते
विचारांचे ओझे कमी होते
आत्मविश्वास सुधारतो
३.Meditation आणि Breathing Techniques वापरा (Mindfulness Practice)
ध्यानधारणा (Meditation) आणि Deep Breathing किंवा प्राणायाम हे ऑव्हरथिंकिंग कमी करण्यासाठी अत्यंत प्रभावी उपाय आहेत.
दररोज १०-१५ मिनिटे ध्यानधारणा किंवा श्वासोच्छवासावर लक्ष केंद्रित केल्याने मेंदू शांत राहतो.
फायदा:
मन स्थिर होते
चिंता कमी होते
भावनिक नियंत्रण सुधारते
४. वेळेचे योग्य नियोजन करा (Time Management)
दिवसाचे नियोजन ठरवून ठेवा. दिवसात महत्त्वाच्या गोष्टींना प्राधान्य द्या आणि अनावश्यक गोष्टींसाठी वेळ वाया घालवू नका. यामुळे विचारांवर नियंत्रण राहते.
उदा:
To-do List तयार करा
कामे वेळेवर पूर्ण करा
डिजिटल Detox करा (सोशल मीडियाचा मर्यादित वापर)
५. परिप्रेक्ष्य बदला आणि Acceptance शिका
कधीकधी आपण ज्या गोष्टींचा अती विचार करतो त्या फारशा गंभीरही नसतात. म्हणूनच स्वतःला विचार करा – “ही गोष्ट खरोखर इतकी महत्त्वाची आहे का?” किंवा “याचा माझ्या आयुष्यावर किती परिणाम होईल?”Acceptance म्हणजे काही गोष्टी तुम्ही बदलू शकत नाही हे स्वीकारणे आणि त्यावर जास्त विचार न करणे.
फायदा:
मेंदूवर ताण कमी होतो
गोष्टींचा सकारात्मक दृष्टिकोन येतो
लहानसहान गोष्टींवर अडकण्याची सवय सुटते
अतीविचार टाळण्यासाठी अतिरिक्त टिप्स
- सकारात्मक लोकांच्या सहवासात रहा
- स्वतःला व्यस्त ठेवा (नवीन छंद जोपासा)
- व्यायाम करा – शारीरिक हालचाल मन शांत ठेवते
- झोपेचे वेळापत्रक सांभाळा
- गरज असेल तर सायकोलॉजिस्टचा किंवा काउंसिलरचा सल्ला घ्या
ऑव्हरथिंकिंग टाळण्यासाठी काही मनोवैज्ञानिक ट्रिक्स:
Pomodoro Technique:
- २५ मिनिटे एखाद्या कामावर लक्ष केंद्रित करा आणि ५ मिनिटांचा ब्रेक घ्या.
- यामुळे मनाला विश्रांती मिळते आणि ऑव्हरथिंकिंगला आळा बसतो.
5-4-3-2-1 Grounding Technique:
- ५ गोष्टी बघा
- ४ गोष्टी स्पर्श करा
- ३ गोष्टी ऐका
- २ गोष्टी श्वास घेऊन अनुभवा
- १ सकारात्मक विचार मनात आणाही पद्धत Anxiety आणि Overthinking कमी करण्यासाठी वापरली जाते.
निष्कर्ष:
ऑव्हरथिंकिंग ही सवय हळूहळू मोडता येते. फक्त तुमच्यात थोडा सकारात्मक दृष्टिकोन आणि योग्य सवयी आणण्याची तयारी असली पाहिजे.
ऑव्हरथिंकिंगवर मात करण्यासाठी वरील ५ सोपे उपाय आणि सवयी तुम्ही रोजच्या जीवनात अमलात आणल्यास ऑव्हरथिंकिंगवर नक्कीच मात करता येईल.
आठवा:
तुमचे मनच तुमचे आयुष्य घडवते. त्यामुळे मनाला योग्य दिशेने वळवणे गरजेचे आहे.